6 chiến lược quản lý đặc quyền giúp tăng cường bảo mật

Trong hệ thống CNTT hiện đại, mọi danh tính, thiết bị và nhóm người dùng đều cần được cấp quyền truy cập tài nguyên – nhưng chỉ đủ để thực hiện đúng vai trò của mình, và chỉ trong thời gian cần thiết. Đây là nguyên tắc cốt lõi của mô hình Zero Trust và nguyên tắc đặc quyền tối thiểu (least privilege) mà các quản trị viên hệ thống, lãnh đạo CNTT hay các CISO đều hướng đến. Tuy nhiên, việc triển khai trên thực tế lại không hề dễ dàng.

Việc quản lý đặc quyền thông qua các công cụ tích hợp sẵn như Active Directory (AD) lại thường rất phức tạp và rườm rà vì chúng thường chỉ được thiết kế cho từng nền tảng riêng lẻ, thiếu khả năng mở rộng hoặc tích hợp với các hệ thống khác trong môi trường hybrid. Hậu quả là quy trình phê duyệt, cấp quyền, audit… đều bị chậm, thiếu tính tự động hóa, và rất khó kiểm soát toàn diện.

Chính sự thiếu kiểm soát này khiến tổ chức dễ bị tấn công – vì đặc quyền luôn là “chìa khóa vàng” để truy cập vào các tài nguyên quan trọng. Rủi ro có thể đến từ những hoạt động hàng ngày tưởng chừng vô hại như:

Biến động nhân sự: Nhân viên thuyên chuyển phòng ban, nghỉ việc, hoặc có nhân sự mới gia nhập, các thay đổi trong cấu trúc tổ chức như sáp nhập, hợp tác với bên thứ ba… có thể khiến nhiều quyền truy cập không còn phù hợp nhưng vẫn bị bỏ sót, không thu hồi kịp thời.
Thiếu tài nguyên vận hành: Việc sử dụng công cụ truyền thống hoặc quy trình phân quyền thủ công mất nhiều thời gian, dễ bị trì hoãn do các ưu tiên khác. Việc phân quyền không đúng cách có thể dẫn đến việc cấp sai hoặc duy trì đặ c quyền không cần thiết.

Rủi ro từ tình trạng Đặc quyền tràn lan (Privilege Sprawl)

Khi nhân sự thay đổi liên tục mà quyền truy cập không được thu hồi hoặc cập nhật kịp thời, doanh nghiệp sẽ dễ rơi vào tình trạng Đặc quyền tràn lan. Ví dụ:

Một người dùng được cấp quyền admin trong AD để phục vụ một dự án, nhưng sau khi dự án kết thúc, quyền admin vẫn không bị thu hồi.
Một đối tác bên ngoài được cấp quyền truy cập thư mục SharePoint dùng chung nhưng không được thiết lập thời hạn hiệu lực – dẫn đến việc họ vẫn có thể truy cập dữ liệu nhạy cảm vô thời hạn.

Việc tích lũy những tài khoản đặc quyền không cần thiết như vậy không chỉ khiến hệ thống quản lý danh tính trở nên phức tạp hơn mà còn mở rộng bề mặt tấn công cho các mối đe doạ.

Ngoài ra, các đặc quyền thường trực (standing privilege) – tức là quyền truy cập được cấp vĩnh viễn thay vì chỉ khi cần – cũng là một lỗ hổng lớn. Hãy thử hình dung: một nhân viên từng làm ở bộ phận IT Service Desk vẫn giữ quyền admin trong Entra ID ngay cả khi đã chuyển sang phòng kế toán – điều này có thể khiến doanh nghiệp vi phạm các quy định bảo mật như Sarbanes-Oxley hay HIPAA. Hay tệ hơn, một nhân viên IT được cấp quyền Global Administrator trên Entra ID suốt cả năm, dù chỉ cần dùng vài ngày mỗi quý. Việc giữ quyền truy cập lâu dài như vậy không chỉ thừa thãi mà còn phá vỡ nguyên tắc đặc quyền tối thiểu, làm gia tăng rủi ro bảo mật cho doanh nghiệp.

Quản lý đặc quyền – Chìa khóa để tăng cường bảo mật trong kỷ nguyên số

Trong môi trường số ngày càng phức tạp, mỗi đặc quyền truy cập không được kiểm soát chặt chẽ có thể trở thành cánh cửa mở ra cho các mối đe dọa tấn công. Tin tặc ban đầu có thể chỉ đơn giản là cố gắng truy cập vào các tệp tin mật, nhưng từ đó chúng có khả năng leo thang quyền truy cập, chiếm đoạt dữ liệu nhạy cảm hoặc thậm chí kiểm soát cả hệ thống.

Tuy nhiên, đặc quyền truy cập là con dao hai lưỡi – vừa cần thiết để vận hành hệ thống hiệu quả, vừa tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Việc quản trị AD cần đảm bảo việc quản lý danh tính và quyền truy cập hiệu quả mà không làm gián đoạn hoạt động kinh doanh.

Dưới đây là 6 chiến thuật tuyệt chiêu doanh nghiệp có thể nâng cao bảo mật nhờ triển khai đúng cách giải pháp quản lý đặc quyền.

Giảm tình trạng đặc quyền tràn lan

Với các tổ chức nhỏ, nơi nhân sự ít thay đổi vai trò hoặc phòng ban, việc phân quyền thủ công có thể tạm thời đủ để kiểm soát rủi ro. Tuy nhiên, trong các doanh nghiệp lớn, có cấu trúc phức tạp và đội ngũ liên tục luân chuyển hoặc tham gia các dự án mới, tình trạng đặc quyền tràn lan dễ dàng xảy ra. Mỗi sự thay đổi mới – từ người dùng, thiết bị đến ứng dụng – đều đòi hỏi quyền truy cập, và nếu không được kiểm soát, số lượng tài khoản đặc quyền sẽ tăng nhanh, vượt khỏi tầm quản lý.

Việc triển khai quản lý danh tính tự động giúp đảm bảo đặc quyền được cấp và thu hồi đúng lúc, đúng người – hạn chế việc can thiệp thủ công và giảm thiểu sai sót. Cách tiếp cận này cũng hỗ trợ mô hình nguyên tắc đặc quyền tối thiểu Zero Trust, giúp doanh nghiệp giữ bảo mật ngay cả trong môi trường vận hành linh hoạt, biến động cao.

Loại bỏ Đặc quyền thường trực

Một trong những mối nguy hiểm lớn nhất của đặc quyền là khi nó tồn tại quá lâu và không được thu hồi sau khi sử dụng. Đó chính là Đặc quyền thường trực – quyền truy cập được duy trì liên tục và không được đặt giới hạn thời gian. Sau khi quyền được cấp hoặc nâng cao, nếu không được thu hồi đúng thời điểm, nó trở thành một lỗ hổng luôn hiện hữu cho các cuộc tấn công.

Khi hacker chiếm được những tài khoản này, chúng dễ dàng di chuyển trong hệ thống mà không bị phát hiện. Nghiêm trọng hơn, nếu quyền truy cập đó có khả năng tạo tài khoản mới, phạm vi tấn công có thể tiếp tục mở rộng. Các quyền truy cập nâng cao cũng thường đi kèm với mức độ tự chủ lớn hơn, khiến việc giám sát và kiểm toán càng trở nên khó khăn.

Tương tự như nguyên tắc Zero Trust, mô hình Zero Standing Privileges (ZSP) là một thành phần quan trọng trong chiến lược quản lý đặc quyền hiện đại. Theo đó, người dùng chỉ được cấp quyền trong thời gian ngắn và phục vụ mục đích cụ thể.

Một cách triển khai ZSP đơn giản là thiết lập giới hạn thời gian – ví dụ, 30 ngày. Sau thời hạn này, hệ thống sẽ gửi cảnh báo đến quản trị viên để thực hiện các hành động như vô hiệu hóa tài khoản đặc quyền hoặc loại khỏi các nhóm có đặc quyền nâng cao.

Tăng khả năng giám sát toàn bộ tài khoản đặc quyền

Trong nhiều doanh nghiệp, việc vận hành song song nhiều AD Domain hoặc Entra ID Tenant là thực tế phổ biến. Tuy nhiên, khi mỗi hệ thống lại cần giao diện quản lý riêng biệt, thì việc kiểm soát truy cập trở nên khó khăn, dễ dẫn đến lỗi, thất thoát hoặc lỗ hổng bảo mật.

Việc hợp nhất giao diện quản trị giữa các domain AD và tenant Entra ID sẽ giúp đơn giản hóa đáng kể quy trình quản lý danh tính và bảo mật quyền truy cập vốn rất phức tạp. Điều này không chỉ giúp tinh gọn công tác quản trị AD mà còn góp phần giảm thiểu lỗi phát sinh trong quá trình vận hành. Thông qua việc tự động hóa triển khai và thực thi chính sách, tổ chức có thể đảm bảo các chính sách được áp dụng nhất quán trên toàn bộ môi trường AD/Entra ID.

Các giải pháp như Active Roles có thể giúp thiết lập quyền truy cập chi tiết cho từng đối tượng (RBAC), hỗ trợ phân quyền động và dễ dàng kiểm soát suốt vòng đời tài khoản.

Triển khai quyền truy cập đặc quyền Just-in-Time (JIT)

Tăng số lượng tài khoản có đặc quyền cũng đồng nghĩa với việc mở rộng bề mặt tấn công. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, việc loại bỏ hoàn toàn các tài khoản đặc quyền này là không khả thi vì chúng vẫn cần thiết cho công việc. Giải pháp ở đây là mô hình Just-in-Time (JIT) – chỉ cấp đặc quyền tạm thời và trong khoảng thời gian cần thiết.

Trong môi trường Active Directory (AD), mô hình này có thể được triển khai bằng cách loại bỏ quyền quản trị viên cố định khỏi người dùng khi không còn cần thiết – thông qua việc quản lý nhóm bảo mật AD. Khi người dùng cần thực hiện tác vụ đòi hỏi quyền truy cập đặc quyền, hệ thống sẽ tự động cấp quyền tạm thời theo yêu cầu.Việc cấp quyền theo mô hình Just-in-Time giúp đơn giản hóa quản lý truy cập trong toàn bộ vòng đời định danh, đồng thời tăng hiệu quả nhờ các quy trình phê duyệt và luồng công việc được thiếp lập sẵn.

Đơn giản hóa quản lý nhóm bằng vai trò và phân quyền

Trong các hệ thống lớn, đặc biệt là môi trường Active Directory (AD) phức tạp, các nhóm người dùng thường được cấu trúc phân cấp để phục vụ nhu cầu phân quyền truy cập. Tuy nhiên, khi một nhóm có quyền cao được phân cấp nhiều lớp, các thành viên thuộc nhóm con có thể vô tình được kế thừa các quyền truy cập vượt quá phạm vi cần thiết từ nhóm cấp trên. Việc đơn giản hóa cấu trúc nhóm giúp doanh nghiệp dễ dàng xác định các đường dẫn leo thang đặc quyền và phát hiện sớm các kịch bản tấn công tiềm ẩn.

Lỗ hổng bảo mật MOVEit được phát hiện vào tháng 7/2024 là một ví dụ điển hình cho việc leo thang đặc quyền thông qua xác thực sai cách. Các tổ chức đã buộc phải vá khẩn cấp lỗ hổng để ngăn chặn nguy cơ bị truy cập trái phép. Việc áp dụng quản lý đặc quyền có thể giảm sự phụ thuộc vào các biện pháp ứng phó thụ động như vá lỗi, bằng cách sử dụng phân quyền. Thông qua đó, tổ chức vẫn duy trì khả năng quản trị tập trung, đồng thời có thể ủy quyền đặc quyền cho từng vai trò hoặc nhân sự phù hợp nhằm kiểm soát và quản lý quyền truy cập một cách hiệu quả.

Tăng cường tuân thủ quy định

Việc quản lý đặc quyền truy cập không chỉ là yếu tố cốt lõi trong chiến lược bảo mật mà còn là yêu cầu bắt buộc trong nhiều tiêu chuẩn tuân thủ toàn cầu. Ví dụ, quy tắc bảo mật HIPAA trong ngành y tế yêu cầu các tổ chức chỉ cấp quyền truy cập ở mức “tối thiểu cần thiết” để bảo vệ dữ liệu bệnh nhân. Tương tự, Điều 5 của GDPR nhấn mạnh rằng dữ liệu cá nhân chỉ được lưu trữ và xử lý trong khoảng thời gian thực sự cần thiết cho mục đích đã định.

Giải pháp quản lý đặc quyền tập trung cho phép giám sát toàn bộ danh tính trên một giao diện thống nhất, ghi nhận đầy đủ lịch sử thay đổi và hoạt động của quản trị viên. Đồng thời, có thể thiết lập quy tắc kiểm soát tuân thủ, tự động cảnh báo vi phạm và cung cấp cái nhìn rõ ràng về trạng thái bảo mật của hệ thống.

Active Roles: Giải pháp quản lý đặc quyền AD/Entra ID cho doanh nghiệp

Với các tổ chức sử dụng mô hình định danh hybrid, Active Roles mang đến một giải pháp toàn diện giúp tăng cường bảo mật, đồng thời giải quyết triệt để 6 thách thức trên.

Thông qua một bảng điều khiển tập trung, Active Roles hỗ trợ bảo vệ, tự động hóa và hợp nhất toàn bộ quy trình quản trị. Giải pháp cho phép triển khai mô hình Zero Trust với nguyên tắc đặc quyền tối thiểu, đồng thời giải quyết các thách thức trong quản lý nhiều miền và tenant AD/Entra ID.

Active Roles cung cấp khả năng giám sát toàn diện trên các tenant AD và Entra ID, đồng bộ hóa dữ liệu định danh để tăng cường bảo mật thư mục, kiểm soát đặc quyền và phân quyền chi tiết theo đối tượng. Việc cấp phát và thu hồi quyền được chuẩn hóa nhờ mô hình phân quyền RBAC, đảm bảo nhất quán và an toàn trên toàn hệ thống.

Tìm hiểu thêm về cách Active Roles khắc phục những hạn chế của AD.

📩 Liên hệ với Nessar ngay để được tư vấn về cách One Identity by Quest giúp ngăn chặn truy cập không kiểm soát, tự động hóa khởi tạo tài khoản và giảm thiểu bề mặt tấn công từ:

📧 info@nessar.net | 🌐 www.nessar.net